- Τα ποιήματά της έχουν άμεσα συγκρουσιακό χαρακτήρα, απέχουν από τη λόγική της "τέχνης για την τέχνη" ή της "τέχνης για την τέρψη", αντίθετα, στοχεύουν στην ενεργοποίηση, στην κινητοποίηση, στη δράση. Η αναπαραγωγή με τον τρόπο που γίνεται- εμμένοντας, δηλαδή, επιφανειακά στην αισθητική τους αξία και δεν συνοδεύεται από δραστηριοποίηση- τα αλλοιώνει από αυτό που πραγματικά είναι: καταγγελτικά ποιήματα αφύπνισης.
Χριστίνα Τέντε στα μικρόβια
"Ολο ταξιδεύουν οι φίλοι μου
γιατί δεν τούς αφήσατε σπιθαμή για σπιθαμή.
Όλοι οι φίλοι μου ζωγραφίζουνε με μαύρο χρώμα
γιατί τούς ρημάξατε το κόκκινο
γράφουνε σε συνθηματική γλώσσα
γιατί η δική σας μόνο για γλείψιμο κάνει.
Οι φίλοι μου είναι μαύρα πουλιά και σύρματα
στα χέρια σας. Στο λαιμό σας.
Οι φίλοι μου".
(απόσπασμα από το ποίημα "Εμένα οι φίλοι μου")
1 Ιούνη 1940 - 3 Οκτώβρη 1993.
Αν ζούσε η Κατερίνα Γώγου, σήμερα θα γινόταν 75 χρονών. Ας προσπαθήσουμε να φανταστούμε μια 75χρονη Κατερίνα Γώγου. Θεωρώ ότι δεν θα είχε αλλάξει, δεν θα είχε αλλοτριωθεί. Δεν θα είχε “βολευτεί” πουθενά, όπως τόσοι/ες άλλοι/ες της γενιάς της. Θα ήταν η ίδια “ποιήτρια των Εξαρχείων”, η ίδια ασυμβίβαστη, μαχητική προσωπικότητα, με την πύρινη γλώσσα, τα έντονα συγκρουσιακά στοιχεία, το επαναστατικό πνεύμα. Η Κατερίνα Γώγου έπαιρνε θέση στη ζωή της. Άτομο πολιτικοποιημένο, στοχαστικό, κοινωνικά ενεργό, άτομο που δεν έμενε στη θεωρία, αντίθετα, περνούσε στην πράξη, Δεν ανήκε στην ελίτ των "πνευματικών ανθρώπων", ήταν αυθεντική, σιχαινόταν το δήθεν.
Η Κατερίνα Γώγου ξεκίνησε ως ηθοποιός- στην αρχή σε μικρούς, κωμικούς ρόλους και, στη συνέχεια, σε μεγαλύτερους, δραματικούς ρόλους, σε ταινίες όπως το "Βαρύ Πεπόνι", η "Παραγγελιά" και η "Όστρια". Ίσως έχει μείνει περισσότερο γνωστή για το ποιητικό της έργο- και σ' αυτό θα εστιάσουμε στο παρόν κείμενο. Ο ποιητικός της λόγος είναι αντιεξουσιαστικός. Και η ίδια συνδέθηκε με τον αντιεξουσιαστικό/αναρχικό χώρο. Μάλιστα, είχε στοχοποιηθεί, είχε συλληφθεί και είχε οδηγηθεί σε ανάκριση αρκετές φορές. Βέβαια, αυτό δεν προκαλεί καμία εντύπωση, αν λάβουμε υπόψη ότι εκείνα τα "χρυσά" χρόνια της μεταπολίτευσης, ο αντιεξουσιαστικός χώρος βρισκόταν συχνά στο στόχαστρο του κράτους για ασήμαντες (εως και ανύπαρκτες) αφορμές.
Αυτό που, ωστόσο, προκαλεί κάποια εντύπωση είναι το γεγονός ότι μια αντιεξουσιάστρια ποιήτρια που μιλά για μπάτσους, για πρέζα, για καταστολή, για φασισμό, σήμερα τοποθετείται σε νέα πλαίσια, καθώς γίνεται σιγά- σιγά (μαζί με τον Τάσο Λειβαδίτη) η "αγαπημένη" ποιήτρια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Με άλλα λόγια, παρατηρείται μια τάση αναπαραγωγής των ποιημάτων της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (και, κυρίως, στο facebook), χωρίς ωστόσο να δίνεται έναυσμα για συζήτηση γύρω από το έργο της, γύρω από τη ζωή της ή γύρω από την πολιτική της δράση. Κι αυτό, μολονότι τα ποιήματά της μιλούν για επίκαιρα ζητήματα, θίγουν πρακτικές που έχουν εδραιωθεί στην Ελλάδα ήδη πριν τη μεταπολίτευση και εξακολουθούν να ισχύουν μέχρι και σήμερα. Πράγματι, το έργο της Γώγου θα μπορούσε να ανοίξει πλήθος συζητήσεων: τι έχει αλλάξει πρακτικά από το '80 μέχρι σήμερα, ποιες κοινωνικές ομάδες δαιμονοποιούνται, ποιοι πολιτικοί χώροι στοχοποιούνται, πώς βιώνεται πρακτικά ο φασισμός, η καταστολή, ο εγκλεισμός, ο αποκλεισμός, το περιθώριο. Όλες αυτές είναι πτυχές του έργου της που μπορούν άμεσα να εντοπιστούν στο σήμερα.
Σίγουρα το γεγονός ότι τα ποιήματα της Κατερίνας Γώγου αναπαράγονται μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει μια θετική πλευρά: μένουν ζωντανά, προωθούνται, γίνονται ερέθισμα για σκέψη. Ωστόσο, αυτή η αναπαραγωγή εμπεριέχει και αρκετά κάποια στοιχεία.
Κι αυτά οφείλονται κυρίως στο πετσόκομμα των ποιημάτων και στην απομόνωση στίχων. Στην κοινωνία της πληροφορίας, η λογική της απομόνωσης και η επιφανειακή τσαπατσουλιά του copy-paste είναι κάτι παραπάνω από ευρέως διαδεδομένη: είναι ο κανόνας. Και κυρίως συμβαίνει για λόγους ταχύτητας και χώρου: πρέπει να πεις κάτι γρήγορα και σε περιορισμένο χώρο. Το ποίημα, λοιπόν, πετσοκόβεται, υποβάλλεται σε ανελέητα copy-paste και, έτσι, αποϊδεολογικοποιείται, χάνει το βαθύτερο, ουσιαστικότερο νόημά του, το πολιτικό και ιδεολογικό του φορτίο, τον στόχο του. Τοποθετείται σε άλλα πλαίσια, σε άλλο "context", θα λέγαμε. Και κάπως έτσι, από ποίημα, γίνεται (άλλο) ένα τσιτάτο. Που θα περάσει και θα φύγει, δεν θα απορροφηθεί, δεν θα γίνει κατανοητό, δεν θα μείνει.
Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο των ποιημάτων της Κατερίνας Γώγου, μπορούμε να εντοπίσουμε άλλο ένα αρνητικό στη λογική της αναπαραγωγής μέσω social media. Τα ποιήματά της έχουν άμεσα συγκρουσιακό χαρακτήρα, απέχουν από τη λόγική της "τέχνης για την τέχνη" ή της "τέχνης για την τέρψη", αντίθετα, στοχεύουν στην ενεργοποίηση, στην κινητοποίηση, στη δράση. Η αναπαραγωγή με τον τρόπο που γίνεται- εμμένοντας, δηλαδή, επιφανειακά στην αισθητική τους αξία και δεν συνοδεύεται από δραστηριοποίηση- τα αλλοιώνει από αυτό που πραγματικά είναι: καταγγελτικά ποιήματα αφύπνισης.
"Ποιήτρια των Εξαρχείων" versus "ποιήτρια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης". Το ένα προφανώς δεν αναιρεί το άλλο- μια τέτοια προσέγγιση θα ήταν ελιτίστικη. Αυτό που όμως έχει σημασία εδώ, είναι ο τρόπος με τον οποίο οι δύο ταυτότητες συνυπάρχουν ή συγκρούονται. Και ποια ταυτότητα υπερισχύει.
"Μη με σταματάς. Ονειρεύομαι.
Ζήσαμε σκυμμένοι αιώνες αδικίας.
Αιώνες μοναξιάς.
Τώρα μη. Μη με σταματάς.
Τώρα κι εδώ για πάντα και παντού.
Ονειρεύομαι ελευθερία.
Μέσα απ' του καθένα
την πανέμορφη ιδιαιτερότητα
ν' αποκαταστήσουμε
του Σύμπαντος την Αρμονία.
Ας παίξουμε. Η γνώση είναι χαρά.
Δεν είναι επιστράτευση απ' τα σχολεία
Ονειρεύομαι γιατί αγαπώ.
Μεγάλα όνειρα στον ουρανό.
Εργάτες με δικά τους εργοστάσια
συμβάλουν στην παγκόσμια σοκολατοποιία.
Ονειρεύομαι γιατί ΞΕΡΩ και ΜΠΟΡΩ.
Οι τράπεζες γεννάνε τους «ληστές».
Οι φυλακές τους «τρομοκράτες»
Η μοναξιά τους «απροσάρμοστους».
Το προϊόν την «ανάγκη»
Τα σύνορα τους στρατούς
Όλα η ιδιοχτησία.
Βία γεννάει η Βία.
Μη ρωτάς. Μη με σταματάς.
Είναι τώρα ν' αποκαταστήσουμε
του ηθικού δικαίου την υπέρτατη πράξη.
Να κάνουμε ποίημα τη Ζωή.
Και τη Ζωή πράξη.
Είναι ένα όνειρο που μπορώ μπορώ μπορώ
Σ' αγαπώ
και δεν με σταματάς δεν ονειρεύομαι. Ζω.
Απλώνω τα χέρια
στον Ερωτά στην αλληλεγγύη
στην Ελευθερία.
Όσες φορές χρειαστεί κι απ' την αρχή.
Υπερασπίζομαι την αναρχία."
(το ποίημα "Υπερασπίζομαι την αναρχία)
Σίγουρα το γεγονός ότι τα ποιήματα της Κατερίνας Γώγου αναπαράγονται μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει μια θετική πλευρά: μένουν ζωντανά, προωθούνται, γίνονται ερέθισμα για σκέψη. Ωστόσο, αυτή η αναπαραγωγή εμπεριέχει και αρκετά κάποια στοιχεία.
Κι αυτά οφείλονται κυρίως στο πετσόκομμα των ποιημάτων και στην απομόνωση στίχων. Στην κοινωνία της πληροφορίας, η λογική της απομόνωσης και η επιφανειακή τσαπατσουλιά του copy-paste είναι κάτι παραπάνω από ευρέως διαδεδομένη: είναι ο κανόνας. Και κυρίως συμβαίνει για λόγους ταχύτητας και χώρου: πρέπει να πεις κάτι γρήγορα και σε περιορισμένο χώρο. Το ποίημα, λοιπόν, πετσοκόβεται, υποβάλλεται σε ανελέητα copy-paste και, έτσι, αποϊδεολογικοποιείται, χάνει το βαθύτερο, ουσιαστικότερο νόημά του, το πολιτικό και ιδεολογικό του φορτίο, τον στόχο του. Τοποθετείται σε άλλα πλαίσια, σε άλλο "context", θα λέγαμε. Και κάπως έτσι, από ποίημα, γίνεται (άλλο) ένα τσιτάτο. Που θα περάσει και θα φύγει, δεν θα απορροφηθεί, δεν θα γίνει κατανοητό, δεν θα μείνει.
Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο των ποιημάτων της Κατερίνας Γώγου, μπορούμε να εντοπίσουμε άλλο ένα αρνητικό στη λογική της αναπαραγωγής μέσω social media. Τα ποιήματά της έχουν άμεσα συγκρουσιακό χαρακτήρα, απέχουν από τη λόγική της "τέχνης για την τέχνη" ή της "τέχνης για την τέρψη", αντίθετα, στοχεύουν στην ενεργοποίηση, στην κινητοποίηση, στη δράση. Η αναπαραγωγή με τον τρόπο που γίνεται- εμμένοντας, δηλαδή, επιφανειακά στην αισθητική τους αξία και δεν συνοδεύεται από δραστηριοποίηση- τα αλλοιώνει από αυτό που πραγματικά είναι: καταγγελτικά ποιήματα αφύπνισης.
"Ποιήτρια των Εξαρχείων" versus "ποιήτρια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης". Το ένα προφανώς δεν αναιρεί το άλλο- μια τέτοια προσέγγιση θα ήταν ελιτίστικη. Αυτό που όμως έχει σημασία εδώ, είναι ο τρόπος με τον οποίο οι δύο ταυτότητες συνυπάρχουν ή συγκρούονται. Και ποια ταυτότητα υπερισχύει.
"Μη με σταματάς. Ονειρεύομαι.
Ζήσαμε σκυμμένοι αιώνες αδικίας.
Αιώνες μοναξιάς.
Τώρα μη. Μη με σταματάς.
Τώρα κι εδώ για πάντα και παντού.
Ονειρεύομαι ελευθερία.
Μέσα απ' του καθένα
την πανέμορφη ιδιαιτερότητα
ν' αποκαταστήσουμε
του Σύμπαντος την Αρμονία.
Ας παίξουμε. Η γνώση είναι χαρά.
Δεν είναι επιστράτευση απ' τα σχολεία
Ονειρεύομαι γιατί αγαπώ.
Μεγάλα όνειρα στον ουρανό.
Εργάτες με δικά τους εργοστάσια
συμβάλουν στην παγκόσμια σοκολατοποιία.
Ονειρεύομαι γιατί ΞΕΡΩ και ΜΠΟΡΩ.
Οι τράπεζες γεννάνε τους «ληστές».
Οι φυλακές τους «τρομοκράτες»
Η μοναξιά τους «απροσάρμοστους».
Το προϊόν την «ανάγκη»
Τα σύνορα τους στρατούς
Όλα η ιδιοχτησία.
Βία γεννάει η Βία.
Μη ρωτάς. Μη με σταματάς.
Είναι τώρα ν' αποκαταστήσουμε
του ηθικού δικαίου την υπέρτατη πράξη.
Να κάνουμε ποίημα τη Ζωή.
Και τη Ζωή πράξη.
Είναι ένα όνειρο που μπορώ μπορώ μπορώ
Σ' αγαπώ
και δεν με σταματάς δεν ονειρεύομαι. Ζω.
Απλώνω τα χέρια
στον Ερωτά στην αλληλεγγύη
στην Ελευθερία.
Όσες φορές χρειαστεί κι απ' την αρχή.
Υπερασπίζομαι την αναρχία."
(το ποίημα "Υπερασπίζομαι την αναρχία)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου