Ο Αρκάς και η πολιτική ορθότητα

Σε μια χώρα που οι δολοφονίες γυναικών και η ενδοοικογενειακή βία είναι καθημερινές πρακτικές, σε μια χώρα που μπορεί να γίνει δημοσίως συζήτηση για το αν η ενδυμασία της γυναίκας επιφέρει τον βιασμό της, σε μια χώρα όπου ακόμα και θεσμικά υπάρχουν μόνο 5 γυναίκες σε υπουργικές θέσεις είναι ανέκδοτο να μιλάς όχι για κυριαρχία της πολιτικής ορθότητας, αλλά ακόμα και για την ύπαρξή της.

Του Θωμά Τσαλαπάτη μέσω της Εφημερίδας των Συντακτών

Νομίζω πως δεν θα συγκατέλεγα τον εαυτό μου ανάμεσα σ' αυτούς που έχουν απαίτηση από ανθρώπους ή καλλιτέχνες, που κάποτε τους συγκίνησαν ή έστω τους έκαναν να γελάσουν, να μην τους απογοητεύσουν στην πορεία. Πιστεύω πως ένα έργο έχει την αυτοτέλειά του. Τόσο από τα έργα που θα το ακολουθήσουν όσο και από τον ίδιο τον δημιουργό.

Νομίζω πως η κουλτούρα της προδοσίας δεν μου λέει -και δεν θέλω να μου λέει- κάτι. Η λέξη ξεπούλημα, η δίκαιη ή άδικη καταδίκη δεν είναι αυτό που αναζητούμε. Μεγαλώσαμε μέσα σ' αυτό. Το βαρεθήκαμε. Και μάθαμε να μένουμε ικανοποιημένοι ακόμα και με την ανάμνηση. Δεν δικαιολογώ. Προσπαθώ να περιγράψω μια εξάντληση του φορέα των απαιτήσεων. Και λίγο να τονίσω πως οι άνθρωποι που συνεχίζουν με την ίδια συνέπεια και την ίδια ένταση το έργο τους δεν επιτελούν κάτι αυτονόητο και κατακτημένο. Αλλά καταφέρνουν μια ισόπαλη διαδικασία με διαρκή ένταση. Και αυτό είναι εντυπωσιακό και ποτέ αυτονόητο.

Ο Αρκάς σε καμία περίπτωση δεν είναι ένας από αυτούς. Εδώ και καιρό έχει υποπέσει στο μεγαλύτερο καλλιτεχνικό σφάλμα στο οποίο μπορεί να υποπέσει ένας κωμικός καλλιτέχνης. Και δεν αναφέρομαι στην ξαφνική πολιτική επιφοίτηση που, όσο ξένη και να μου είναι, δεν νομίζω πως με ενοχλεί τόσο. Το βασικό πρόβλημα είναι πως δεν είναι πια αστείος. Και αυτό δεν είναι μια υποκειμενική απόφανση.

Το σχέδιο έχει γίνει πρόχειρο, πολλές φορές copy paste, οι χαρακτήρες των σχεδίων έχουν καταλήξει δισδιάστατες καρικατούρες χωρίς βάθος, που στην καλύτερη περίπτωση εκφράζουν εμμονές (και όχι πραγματικά αφηγηματικά χαρακτηριστικά), στη χειρότερη είναι απλώς γεμάτα στόματα που εκφράζουν άδειες φράσεις, τα αστεία είναι ανιαρά λογοπαίγνια, χωρίς ειρωνεία ή αυτοσαρκασμό, χωρίς τα στοιχεία αυτά που είναι απαραίτητα σε κάθε κωμική στιγμή: την ανατροπή και το τσαλάκωμα. Το χιούμορ έχει γίνει προβλέψιμο, όχι επειδή επαναλαμβάνει παλαιότερα μοτίβα, αλλά ακριβώς γιατί αποκλίνει από αυτά. Γιατί είναι μια κοινότοπη πλακίτσα που το μόνο που δικαιολογεί την εικονογράφησή της είναι η υπογραφή του δημιουργού της.

Ολες αυτές οι παθογένειες έγιναν εκκωφαντικές στα τελευταία σκίτσα του δημιουργού. Μαζί με μια γενναία δόση μικροψυχίας, κακογουστιάς και νοηματικής αφυδάτωσης. Μιλώ για τη στρατευμένη επίθεση στο πολιτικά ορθό με την εμμονή του φανατικού και την κομψότητα του φονταμενταλιστή. Και βεβαίως χωρίς ίχνος κωμικής έμπνευσης.

Τα τελευταία σκιτσάκια του Αρκά είναι απλώς θέση. Και μάλιστα μια θέση παρωχημένης θέασης του φεμινισμού της δεκαετίας του '80 και αναπαραγωγή στάσεων και αντιλήψεων της σύγχρονης alt-right ακροδεξιάς ιδεολογίας. Οταν αφαιρέσεις την κωμωδία από την πολιτική γελοιογραφία, καταλήγεις απλώς να κάνεις προπαγάνδα. Αλλά ακόμα και η θέση που υπερασπίζονται τα σκίτσα είναι για κλάματα.

Για έναν απλό λόγο. Σε μια χώρα που οι δολοφονίες γυναικών και η ενδοοικογενειακή βία είναι καθημερινές πρακτικές, σε μια χώρα που μπορεί να γίνει δημοσίως συζήτηση για το αν η ενδυμασία της γυναίκας επιφέρει τον βιασμό της, σε μια χώρα όπου ακόμα και θεσμικά υπάρχουν μόνο 5 γυναίκες σε υπουργικές θέσεις είναι ανέκδοτο να μιλάς όχι για κυριαρχία της πολιτικής ορθότητας, αλλά ακόμα και για την ύπαρξή της.

Στην Ελλάδα το επίπεδο της πολιτικής ορθότητας φτάνει στο όριο του να μη ρεύεσαι δημοσίως ή να μην κατουράς την πόρτα του γείτονα (τουλάχιστον τη μέρα). Δεν διαφέρει από τη στοιχειώδη ευγένεια ή τους απαραίτητους τρόπους συμπεριφοράς. Είναι γελοίο να μιλάς για περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης από την πολιτική ορθότητα σε μια χώρα που το «Μακελειό» κυκλοφορεί έξω ελεύθερο.

Γιατί η συζήτηση γύρω από την πολιτική ορθότητα αντλεί την ουσία της ανάλογα με τον χρόνο και τον χώρο στον οποίο διατυπώνεται. Κόντρα στο πολιτικά ορθό μπορεί να υπάρξει κριτική από τα αριστερά και κριτική από τα δεξιά, κριτική από γλωσσολογική ή από φιλοσοφική σκοπιά. Αυτό όμως που είναι απόλυτη προϋπόθεση για να συμβεί κάτι τέτοιο είναι η ύπαρξη και η εφαρμογή της πολιτικής ορθότητας.

Εδώ όμως δεν βρισκόμαστε μπροστά σ' αυτό. Εδώ βρισκόμαστε μπροστά στην κατασκευή ενός ανύπαρκτου περιορισμού με στόχο την αυτοθυματοποίηση. Εναν χλευασμό των δικαιωμάτων της γυναίκας, των ομοφυλόφιλων, των περιορισμένων στο όνομα της προσωπικής αχαλίνωτης ελευθερίας τού «έτσι γουστάρω». Μια επίδειξη ισχύος ενός ατόμου που, ενώ κλαψουρίζει για τον περιορισμό της ισχύος του, στην πραγματικότητα την επεκτείνει μέχρι το όριο της άνευ όρων καφρίλας.

Και οι αντιδράσεις που έχουν επιφέρει αυτά τα γελοία σχέδια δεν είναι μόνο πολιτικές. Είναι και ορθές.